فضائل الأشهر الثلاثة (کتاب)كتاب فضائل الأشهر الثلاثة مجموعه رواياتى است از حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه معصومین علیهم السلام كه در فضيلت ماه رجب و شعبان و رمضان روايت شده است. مولف کتاب شیخ صدوق ، ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى( ۳۰۵- ۳۸۱ هجرى) از چهره‌هاى برجسته فقها و روات شیعه در قرن چهارم هجرى است. ۱ - درباره مؤلفمحمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، مشهور به« شیخ صدوق »، در سال ۳۰۵ هجرى قمرى، در خاندان علم و تقوى، در شهر قم ديده به جهان گشود.( سالهاى ۳۰۶ و ۳۰۷ نيز براى ولادت شيخ ذكر شده است) شیخ طوسی جريان ولادت وى را چنين نقل نموده: على بن بابويه با دختر عموى خود ازدواج كرده بود; ولى از او فرزندى به دنيا نيامد. او در نامهاى از حضور شيخ ابو القاسم، حسین بن روح تقاضا كرد تا از محضر حضرت بقية الله عجل الله تعالى فرجه بخواهد براى او دعا كند تا خداوند اولاد صالح و فقیه به او عطا نمايد. پس از گذشت مدتى از ناحيۀ آن حضرت اين گونه جواب رسيد:« تو از اين همسرت صاحب فرزند نخواهى شد; ولى به زودى كنيزى ديلميه نصيب تو مى‌شود كه از او داراى دو پسر فقيه خواهى گشت.» شيخ صدوق از بزرگترين شخصيت‌هاى جهان اسلام و از برجسته‌ترين چهره‌هاى درخشان علم و فضيلت است. او كه نزديك به عصر ائمه علیهم السلام مى‌زيست، با جمع‌آورى روايات اهل بیت علیهم السلام و تاليف كتاب‌هاى نفيس و با ارزش، خدمات ارزنده و كم‌نظيرى به اسلام و تشيع كرد. شيخ صدوق بيش از بيست سال از دوران پر بركت حيات پدر را درك كرد و در اين مدت از محضر پدر و ساير علماى قم كسب علم و حكمت كرد. او در سن ۲۲ يا ۲۳ سالگى بود كه پدر بزرگوارش دار فانى را وداع كرد. از آن پس وظيفۀ سنگين نشر احاديث آل محمد صلى الله عليهم اجمعين و هدایت امت به عهدۀ وى قرار گرفت و دوران جديدى از زندگى او آغاز گرديد. ۲ - موضوع كتابكتاب، مجموعه رواياتى است از حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و ائمه معصومین علیهم السلام كه در فضيلت ماه رجب و شعبان و رمضان روايت شده است. شيخ صدوق در اين كتاب به مستحبات و اعمال اين سه ماه نيز اشاره دارد. اين كتاب شامل سه كتاب است به نامهاى:« فضائل شهر رجب»،« فضائل شهر شعبان» و« فضائل شهر رمضان». شيخ صدوق، خود نيز به اين كتاب‌ها به طور مستقل اشاره دارد; ولى به دليل كتابت همراه با هم، به نام« فضائل الأشهر الثلاثة» مشهور شده‌اند و به عنوان يك كتاب مطرح گرديده‌اند. ۳ - اعتبار و ارزشكتاب حاضر، مانند ديگر كتاب‌هاى شيخ صدوق، پيوسته مورد توجه علما و فقهاى شيعه قرار گرفته و از معتبرترين اصول روايى شيعه به شمار مى‌آيد. روايات آن نيز در بسيارى از مجموعه‌هاى روايى بزرگ شيعه مانند« بحار الأنوار» و« مستدرك الوسائل» و... نقل شده است. اين كتاب در شناخت فضيلت دعا و نمازهاى مستحبى و اعمال ماه رجب و شعبان و رمضان كتابى بس ارزشمند و قابل توجه است. متن كتاب گرفته شده از روايات اهل بیت رسول خدا است كه تنها راه شناخت شيوه مناجات و تضرع به درگاه الهى مى‌باشد. همچنين اين كتاب يكى از ارزشمندترين منابع كتاب‌هاى دعا مانند مفاتیح الجنان شيخ عباس قمى به شمار مى‌آيد. ۴ - انگيزه نگارششيخ صدوق، كه خود يكى از بزرگترين روات شيعه به شمار مى‌آيد، عمر خود را صرف شنيدن و نقل روايات اهل بيت عصمت و طهارت نمود تا سخنان گهربار آن بزرگواران را حفظ نموده و به گوش آيندگان برساند. وى با نگارش اين كتاب خدمتى بزرگ در راه شناخت شيوه مناجات و راز و نياز با آفريدگار جهان از زبان اهل بيت رسول خدا نموده است. ۵ - سخن بزرگانعلامه، شيخ آقا بزرگ تهرانی درباره اين كتاب مى‌فرمايد: كتاب فضائل الأشهر الثلاثة نوشته صدوق است. محدث نوری در كتاب‌هاى خود و علامه مجلسی در بحار الأنوار از آن روايت نقل نموده‌اند. اين كتاب در سه بخش است: ۱- فضائل رجب، ۲- فضائل شعبان، ۳- فضائل رمضان; كه هر يك كتابى مستقل و مختصر مى‌باشند و شيخ صدوق در« من لا یحضره الفقیه » به هر يك مستقلا اشاره دارد; ولى به دليل اختصار و همراه بودن، سه بخش در يك كتاب و به يك عنوان مشهور شده‌اند و آن فضائل الأشهر الثلاثة است. ۶ - تعداد احاديثاين كتاب شامل ۱۵۸ حديث است كه در سه بخش مجزا آمده‌اند. ۷ - عناوين كتاببعضى موضوعات بحث شده در كتاب عبارتند از: فضيلت اهل رجب، پاداش روزه اول و وسط و آخر ماه رجب، شعبان ماه رسول خدا صلى الله عليه و آله است، معناى زيارت خداوند در عرش، دعاى افطار ، ماه رمضان و قرآن ، غسل‌هاى شب قدر و شب‌هاى ديگر ماه رمضان، فضيلت شب و روز عید فطر ، مهمانان خدا در ماه رمضان و اينكه علت برترى اين امت روزه ماه رمضان است. ۸ - نسخه‌هاى خطی۱- نسخه‌اى در كتابخانه امیر المؤمنین علیه السلام در نجف اشرف. ۲- نسخه‌اى در كتابخانه آيت الله سید محسن طباطبایی حکیم در نجف اشرف. ۳- نسخه‌اى در كتابخانه شيخ شير محمد همدانى. اين نسخه توسط اهل فن نگاشته شده و به دست شيخ شير محمد همدانى تصحيح و مقابله شده است. ۹ - پانویس۱۰ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی |